Kempense zandgronden
Heide, vennen en schrale graslanden
Wie Kempen zegt, zegt zandgrond.
De dekzanden uit het Pleistoceen en de wisselwerking met de mens hebben gezorgd voor het typische Kempenlandschap met heide, vennen en schrale graslanden.
Heideherstel
In Landschapspark de Merode wordt een evenwicht opgezocht tussen het herstel van heide en vennen, en de omzetting van naaldbossen naar meer natuurlijke loofbossen. Om heide te behouden zet men in op begrazing en plaggen. Het resultaat is een gevarieerd landschap.
Paradepaardje in Landschapspark de Merode is Averbode Bos en Heide. Als onderdeel van een natuurcomplex van meer dan 1.500 hectare speelt het een belangrijke rol als Natura2000 gebied. Afgelopen decennium is er sterk ingezet geweest op het kappen van Corsicaanse den om heideherstel mogelijk te maken. Begrazing zorgt voor het behoud van de heide. Iets verderop oostwaarts ligt het natuurgebied Gerhagen.
Veel bescheidener van oppervlakte is de Molenheide in Langdorp. Maar ook hier heeft de Kamsalamander een plekje gevonden. Rond de Heimolen zijn heide, struweel en een mooi ven aanwezig.
Ten noordwesten van Aarschot, naast de beboste Eikelberg, ligt ’s Hertogenheide. Dit heiderelict was bijna verloren gegaan door opkomende bebossing. In 2015 werd hier met de nodige herstelwerken komaf mee gemaakt. Sindsdien probeert men door te ‘chopperen’ het opschieten van de vegetatie tegen te gaan. Chopperen is een beetje zoals plaggen, maar alleen gaat het verwijderen van de grond niet zo diep.
Stuifduinen
Stuifduinen ontstonden miljoen jaren geleden toen de wind de dekzanden begon op te waaien. Je vindt ze alleen terug ten noorden van de Demer. Een mooi voorbeeld hiervan is de beboste Houterenberg in Tessenderlo.
Schrale graslanden en gevarieerde biotopen
Dassenaarde ligt op de grens van Diest en Tessenderlo en loopt over in de Vallei van de Drie Beken. Ter hoogte van het Bolhuiskappelletje kijk je uit op een vallei. De Kleine en de Grote Beek vloeien er samen tot de Grote Beek. De schrale graslanden tussen bos en heide maakt van het natuurgebied Dassenaarde-Groot Asdonk een lappendeken van biotopen
In Okselaar ligt het natuurgebied Achterheide, dat mooi de verbinding legt met Averbode Bos en Heide, Gerhagen en Houterenberg, en gekend staat om zijn soortenrijkdom aan vlinders en zweefvliegen. Ook dit gebied laat zich moeilijk ‘klasseren’, met schrale graslanden tussen verschillende types bos en struweel.
Al even gevarieerd is het iets meer zuidelijker gelegen natuurgebied Catselt tussen Zichem en Okselaar. Hier geeft bovendien de variatie van enerzijds droge donken met bos, hei en grasland en anderzijds vochtige weiden, ven en nat struweel kansen aan een breed gamma van soorten.
Meer in het westen van het Merodegebied, namelijk op de grens van Herselt met Aarschot liggen de Langdonken. De naam verwijst naar het lange donk, dat te midden van moerassig gebied ligt. Blauwgraslanden en broekbossen wisselen er af met heide en ven. Je vindt er onder meer de zeldzame distelsoort Spaanse ruiter, orchideeën, talloze insecten en dus ook insecteneters. Muggenwerend middel en laarzen zijn doorgaans aan te raden in dit pareltje natuur. De biodiversiteit van Langdonken is, onder meer, te danken aan zijn ligging op de overgang van Kempen en Hageland, waardoor lemige bodems en zandbodems afwisselen. Langdonken is als Vogel- en Habitatrichtlijngebied een schakel in Natura 2000.